«Իշտվան Սաբոն արդեն մոտ կես դար փորձում է հասկանալ պատմությունը»

«Մոսկվա» կինոթատրոնում կայացավ հունգարացի աշխարհահռչակ կինոռեժիսոր Իշտվան Սաբոյի ֆիլմերի հետահայաց ցուցադրության բացումը` նրա գերմանական եռապատումի մաս կազմող «Մեֆիստո» օսկարակիր ֆիլմով:

Սաբոն այս տարի նախագահում է «Ոսկե ծիրանի» խաղակային ֆիլմերի ժյուրին: Ժյուրիի կազմում են նաև Անդրեյ Պլախովը, Ջեյ Վայսբերգը, Սերժ Ավետիքյանը, Թինա Լոքը:
Սաբոյի ստեղծագործության մասին վերլուծական խոսքով հանդես եկավ կինոգետ, արվեստագիտության թեկնածու Սիրանուշ Գալստյանը` մասնավորապես նշելով. «Իշտվան Սաբոն արդեն մոտ կես դար փորձում է հասկանալ պատմությունը, նրա առաջ բերած քաղաքական և սոցիալ-հոգեբանական կոնֆլիկտների մարդկային խորքը: Նրան միշտ հետաքրքրել է պատմությունը, սակայն արդիականության հետ միաձույլ: Այդպես, նրան մեծ, համաշխարհային հռչակ բերած, օսկարակիր «Մեֆիստոն» ներկայացնում է ոչ միայն նացիստական դիկտատուրայի ժամանակի դեպքերը, այլև ակնարկում է «երկաթե վարագույրի» հետևում տիրող մթնոլորտի մասին: Այս ֆիլմը և նրան հաջորդած «Գնդապետ Ռեդլը», «Հաննուսեն» կինոպատումները կազմեցին յուրօրինակ «գերմանական» եռերգություն` դառնալով Սաբոյի միջազգային հաջողության գագաթնակետ»:
Իշտվան Սաբոն ծնվել է 1938-ին, Բուդապեշտում: Հունգարիայի Թատրոնի և կինոյի արվեստի հեղինակավոր ակադմիան ավարտելուց հետո 26 տարեկանում նկարահանել է իր առաջին լիամետրաժ ֆիլմը` «Համերգը», որը մի քանի փառատոներում արժանացել է մրցանակների: 1966թ-ին Սաբոն նկարահանեց «Հայրը» պատմական դրաման, որի առանցքում 1956 թվականի հունգարական հեղափոխությունն էր: Հատկապես այս ֆիլմի շնորհիվ Սաբոյի անունը հայտնի դարձավ Հունգարիայի սահմաններից դուրս: 1980-ին Սաբոն Բեռլինի ՄԿՓ-ում արժանացավ Արծաթե արջի` «Վստահություն» ֆիլմի համար: Ռեժիսորին համաշխարհային ճանաչում բերեց նրա գերմանական եռապատոմը, որի մաս են կազմում «Մեֆիստոն» (1981թ.), «Գնդապետ Ռեդլը» (1985թ.), «Հանուսենը» (1988թ.): Եռապատումի յուրաքանչյուր ֆիլմն արժանացել է հեղինակավոր փառատոների բազմաթիվ մրցանակների: Սաբոյի նորագույն շրջանի ֆիլմերից հատկապես հիշատակելի են «Արևի լույսի համը» (1999թ.), «Կողմերի կարծիքները» (2001թ.), «Լինել Ջուլիան» (2004թ.):
Իշտվան Սաբոն պատվավոր պրոֆեսոր է բազմաթիվ նշանավոր կինոդպրոցներում, այդ թվում` Լոնդոնում, Վիեննայում, որտեղ նա կինոյի պատմություն է դասավանդում:
«Մեֆիստո» ֆիլմից բացի, «Ոսկե ծիրանի» հանդիսատեսին փառատոնի օրերին կներկայացվեն ռեժիսորի «Հայրը», «Գնդապետ Ռեդլը», «Կողմերի կարծիքները» ֆիլմերը:
Իր ստեղծագործական հավատամքի մասին այսպիսի բնութագիր է տվել ինքը` Իշտվան Սաբոն. «Ես չեմ կարծում, որ կարելի է արվեստն ու քաղաքականությունն առանձնացնել իրարից, քանի որ քաղաքականությունը կյանքն է: Իսկ եթե առանձնացնենք արվեստն ու քաղաքականությունը, ապա արվեստը կյանքի հետ ընդհանուր ոչինչ չի ունենա»:

Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ